Toà Chánh điện của Miếu Mỹ Thuận, thành phố Phan Rang - Tháp Chàm

Vào năm Gia Long thứ 5 (1806), cư dân thôn Mỹ An (nay thuộc phường Mỹ Hải, thành phố Phan Rang - Tháp Chàm) chủ yếu là những người di cư từ các tỉnh miền Trung từ Phú Yên đến Quảng Nam vào. Khi đến vùng đất mới, họ đã dựng lên một ngôi miếu nhỏ bằng các vật liệu thô sơ như tranh, tre để thờ thần Ngũ hành, với mong muốn cầu an lành và phù hộ cho cuộc sống lập nghiệp nơi đất khách quê người. Sau một thời gian, khi công cuộc xây dựng làng ổn định và dân cư ngày càng đông đúc, vào năm Tự Đức thứ 4 (1850), các bậc tiền bối trong làng quyết định xây dựng một ngôi miếu khang trang hơn nhằm đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng của cộng đồng. Miếu mới tiếp tục thờ thần Ngũ hành, duy trì chức năng này cho đến ngày hôm nay và được lấy tên là Miếu Mỹ Thuận.

Hình thức sinh hoạt văn hóa lễ tế hàng năm tại Miếu Mỹ Thuận bao gồm một lễ tế chính, đó là lễ tế Xuân. Lễ tế Xuân được tổ chức vào ngày 09 tháng 2 (âm lịch) hàng năm, với mục đích tưởng nhớ và tri ân công đức của “Thần Ngũ hành”. Lễ tế Xuân kéo dài trong 2 ngày 1 đêm và lễ vật chính trong buổi lễ bao gồm đầu và đuôi heo. Ngoài lễ tế Xuân, hàng năm tại Miếu Mỹ Thuận còn tổ chức các nghi thức cúng tế vào các dịp sau: Lễ cúng Tết Nguyên đán; Lễ cúng rằm tháng Giêng; Lễ cúng Tết Nguyên tiêu; Lễ cúng rằm tháng 7; Lễ cúng rằm tháng 10. Các nghi thức cúng tế này đều mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống của địa phương và thể hiện lòng thành kính đối với các vị thần linh được thờ phụng tại miếu.

Miếu Mỹ Thuận được xây dựng trên khu đất có diện tích 2.250 m². Cửa chính của miếu hướng về phía Nam, tiếp giáp với Trường Tiểu học Mỹ Hải;  phía Bắc và phía Đông miếu giáp với khu dân cư, phía Tây tiếp giáp với nhà dân và đường đi. Khuôn viên miếu được trồng nhiều loại cây xanh, tạo không gian thoáng đãng và mát mẻ, góp phần tôn vinh vẻ trang nghiêm của di tích.

Công trình miếu được thiết kế theo lối kiến trúc tổng thể, bao gồm các hạng mục chính: Nghi môn, Cột cờ, Án phong (bức Bình phong), sân miếu, Chánh điện, nhà Tiền hiền và nhà Bếp (nhà Trù). Các hạng mục này được bố trí hợp lý, hài hòa, không chỉ đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng mà còn thể hiện rõ nét giá trị văn hóa, tín ngưỡng đặc trưng của cộng đồng địa phương.

Việc xếp hạng Di tích Kiến trúc Nghệ thuật Miếu Mỹ Thuận nhằm xác lập cơ sở pháp lý và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với hoạt động bảo tồn và phát huy các giá trị di tích lịch sử - văn hóa danh lam thắng cảnh trên địa bàn tỉnh; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cộng đồng các dân tộc cũng như các tổ chức, cá nhân khi nghiên cứu, tham gia thực hành di sản tại Miếu Mỹ Thuận.

Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh giao Ủy ban nhân dân thành phố Phan Rang-Tháp Chàm trực tiếp quản lý, bảo vệ, tu bổ, phục hồi và phát huy các giá trị của di tích đã được xếp hạng theo quy định; đồng thời, nghiêm cấm mọi hoạt động khai thác trong khu vực di tích đã khoanh vùng để kinh doanh những dịch vụ không phù hợp. Trong trường hợp đặc biệt sử dụng đất đai ở di tích vào mục đích khác phải được phép của Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh./.